Tworzenie przestrzeni wspólnych. Jak robimy to w Teatrikonie

„Trzecie miejsca są 'kotwicami’ życia społecznego i ułatwiają oraz wspierają szersze, bardziej kreatywne interakcje”. – Ray Oldenburg

Od ponad dekady tworzymy w Lublinie „trzecie miejsca” – przestrzenie, które łączą ludzi, inspirują do działania i budują wspólnotę. Od małego mieszkania w centrum miasta, przez Społeczny Dom Kultury „Narnia”, aż po Przestrzeń Młodych: Kosmos i Miejsce Aktywności Lokalnej Szerokie Możliwości – każda z tych lokalizacji stała się centrum społecznych i kulturalnych inicjatyw. Jak powstają takie miejsca i dlaczego są tak ważne? Oto nasza historia.

Od biura projektu do Miejsca Aktywności Lokalnej

Fundacja powstała w 2010 roku. Jak każda młoda organizacja, nie posiadaliśmy swojego miejsca. Spotykaliśmy się w prywatnych mieszkaniach, lokalach zaprzyjaźnionych organizacji, kawiarniach i marzyliśmy o swojej przestrzeni, która pozwoliłaby nam nie tylko realizować projekty, ale i budować społeczność. Nasze marzenie udało się spełnić w 2012 roku. Dzięki pierwszej dużej dotacji ze środków Funduszu Inicjatyw Obywatelskich na projekt „Lokomotywy” udało nam się wynająć lokal w centrum miasta. 

„Korytarz, na końcu stary, czerwony fotel, nad nim logo fundacji i napis „Włącz się w kulturę”. Po jednej stronie korytarza kuchnia, za kuchnią biuro, po drugiej stronie duży pokój. Całość odnowiona dzięki wolontariackiemu zaangażowaniu grupy młodych osób związanych w tym czasie z Fundacją” – wspomina pierwszą siedzibę fundacji Darek Figura

„Wspólnie, po zajęciach na uczelni czy w szkole, malowaliśmy ściany, odnowiliśmy stare meble” – dodaje Ola Iwańska-Figura.

Ta niewielka przestrzeń stała się miejscem spotkań dla młodych osób studiujących w Lublinie, miejscem w którym organizowaliśmy wydarzenia, warsztaty i wystawy.

Niestety w 2013 roku skończyło się dofinansowanie projektu, a budżet fundacji nie pozwolił na dalsze utrzymywanie lokalu. Wtedy współpracę zaproponowało nam Lubelskie Stowarzyszenie Fantastyki „Cytadela Syriusza”, które z zasobów Zarządu Nieruchomości Komunalnych w Lublinie wynajęło na ul. Lwowskiej lokal o powierzchni ponad 200 mkw. 

Po kilku miesiącach rozmów, wspólnej pracy i ponownemu zaangażowaniu wolontariuszy i wolontariuszek obu organizacji, udało nam się stworzyć pierwszy Społeczny Dom Kultury „Narnia” – przestrzeń po dawnym sklepie spożywczym, która zaczęła tętnić życiem. To tutaj odbywały się koncerty, warsztaty i spotkania, a mieszkańcy Lublina zaczęli dostrzegać, jak ważne są takie miejsca dla społeczności. 

Niestety, po raz kolejny koszty utrzymania lokalu i działań programowych okazały się być dla nas zbyt duże. Dlatego po 2 latach prowadzenia Społecznego Domu Kultury „Narnia” zamknęliśmy ten etap. 

Na spełnienie naszych marzeń o tworzeniu bezpiecznych przestrzeni wspólnych, które budują wspólnotę, musieliśmy poczekać do 2023 roku. To rok, w którym Lublin był Europejską Stolicą Młodzieży i w którym miasto postanowiło zlecić organizacjom pozarządowym prowadzenie Przestrzeni Młodych – bezpiecznych miejsc, dostępnych dla mieszkańców Lublina w wieku od 10 do 30 lat. W sumie w Lublinie powstało 8 przestrzeni dla młodzieży. Dzięki dofinansowaniu ze środków Urzędu Miasta Lublin w październiku 2023 roku otworzyliśmy Kosmos: Przestrzeń Młodych. 

Po ponad półtora roku działania sieci przestrzeni widać jak duży sukces odniósł ten pomysł. W tym czasie miejsca te odwiedziło ponad 40 tys. młodych osób, które wzięły udział w ponad 1330 wydarzeniach organizowanych w przestrzeniach. 

Sukces Kosmosu zachęcił nas do wystartowania w kolejnym konkursie ogłoszonym przez Urząd Miasta Lublin, tym razem na prowadzenie Miejsca Aktywności Lokalnej w dzielnicy Szerokie w Lublinie. I tak w kwietniu 2025 roku otworzyliśmy Miejsce Aktywności Lokalnej Szerokie Możliwości.

Dlaczego trzecie miejsca są tak ważne?

Trzecie miejsca, według koncepcji socjologa Raya Oldenburga, to przestrzenie pomiędzy domem a pracą, gdzie ludzie mogą swobodnie się spotykać, wymieniać pomysłami i budować więzi społeczne.

Oldenburg wyróżnił kilka kluczowych cech trzeciego miejsca:

„Zauważyliśmy, że w dobie cyfryzacji i pracy zdalnej coraz więcej osób szuka miejsc, gdzie mogą po prostu być razem” – podkreślają członkowie Teatrikonu. „To właśnie dlatego trzecie miejsca są tak istotne – przeciwdziałają samotności, wspierają integrację i stają się naturalnym środowiskiem dla rozwijania inicjatyw społecznych i kulturalnych”.

Jak tworzyć miejsce wspólne? Wskazówki

  1. Znajdź odpowiednie miejsce. 

To oczywiste, że do stworzenia wspólnej przestrzeni potrzebne jest miejsce. Często ten punkt wydaje się być najtrudniejszy, bo nie mamy pieniędzy na wynajem lokalu. I tu wiele historii się kończy. Warto jednak rozejrzeć się dookoła, może ktoś inny posiada przestrzeń, której nie wykorzystuje w pełni? Inna organizacja pozarządowa, instytucja kultury, świetlica wiejska, remiza strażacka? A może na terenie Twojej gminy działa szkoła, do której chodzi coraz mniej dzieci i nikt nie ma pomysłu jak wykorzystać tę przestrzeń? Warto zapytać też w Urzędzie Gminy, może tam znajdzie się miejsce na wspólne działania mieszkańców? Możliwości jest wiele. Zacznij się rozglądać i mów głośno o swoim pomyśle. Kiedy w 2013 roku nie było nas już dalej stać na prowadzenie Społecznego Domu Kultury „Narnia” i nie mieliśmy pieniędzy na wynajęcie innego lokalu, zorganizowaliśmy akcję „Teatrikon szuka domu”. W efekcie Muzeum Narodowe w Lublinie zaprosiło nas do współpracy i udostępniło nam przestrzeń na działania w jednej ze swoich filii – Muzeum Józefa Czechowicza. Przestrzeń była początkiem wspólnych działań, których efektem był Ogólnopolski Konkurs Poezji im. Józefa Czechowicza, czy przejęcie przez Fundację prowadzenia kawiarni mieszczącej się w muzeum.

  1. Zaproś odbiorców do współtworzenia miejsca

Miejsce dla młodzieży, seniorów a może do spotkań sąsiedzkich. Każda grupa ma inne potrzeby, na szczęście nie musisz zgadywać jakie. Żeby miejsce było atrakcyjne dla odbiorców, zaproś ich do współtworzenia. Zacznijcie od poznania ich potrzeb. Tworząc Przestrzeń Młodych Kosmos, zaprosiliśmy młodzież na warsztaty, podczas których opowiedzieli nam o swojej wymarzonej przestrzeni. Dzięki tym rozmowom w Kosmosie mamy scenę, o której nie myśleliśmy na początku. Remont MAL-u rozpoczęliśmy od przedświątecznych warsztatów z robienia ozdób i malowania pierników, podczas których mieszkańcy i mieszkanki dzielnicy na powieszonych na ścianach plakatach odpowiadali na pytania: 

Spotkanie było uzupełnione ankietą on-line. Dzięki badaniom dowiedzieliśmy się, że przestrzeń MAL-u musi być wielofunkcyjna. Konsultacjom podaliśmy kolory, jakie dominują w przestrzeni, a także nazwę miejsca. 

  1. Pamiętaj o dostępności! 

Miejsce wspólne to takie, które jest dostępne dla wszystkich osób. Tworząc projekt miejsca i sposób jego funkcjonowania, poszukaj w swojej gminie osób, które zajmują się tematem dostępności i skonsultuj z nimi swoje plany. Jeśli nie masz dostępu do takich osób, zaproś do przestrzeni osoby o różnych potrzebach i dowiedz się bezpośrednio od nich, co możesz zrobić, żeby przestrzeń była dla nich dostępna. 

  1. Zasady 

Przestrzenie wspólne powinny być bezpieczne i dostępne dla wszystkich na takich samych zasadach. Dlatego tak ważne jest ustalenie na początku wspólnie z odbiorcami zasad działania takiego miejsca. W jakie dni i w jakich godzinach będzie otwarte? Jak można korzystać z przestrzeni? Czy możliwe jest odpłatne korzystanie z przestrzeni? Kto dba o bezpieczeństwo dzieci w przestrzeni?

Poniżej znajdziesz kilka zdjęć z historii tworzenia przez nas przestrzeni tworzących wspólnotę. Są to także zdjęcia aktualne.

Zdjęcia z naszych obecnych przestrzeni.

Miejsce Aktywności Lokalnej- MAL Szerokie Możliwości

Kosmos: Przestrzeń Młodych

Otagowano